پيشگفتار:

پيشينه هاي تاريخي و آثار موجود در موزه هاحكايت از اين واقعيت دارد كه كيفيت مطلوب كالا و انجام صحيح خدمت از زمان آشنايي انسان با كميت و خواص اشياء همراه او بوده است.

زماني كه توليد با استفاده از ابزارهاي سنتي انجام مي گرفت، تعيين كيفيت و تشخيص آن كار چندان مشكلي نبود، پي بردن به كيفيت توليد و خدمت با استفاده از حواس پنج گانه ميسر بود، اما با پيشرفت علوم، فن آوري افزايش جمعيت و بالا رفتن مصرف، ضرورت توليد انبوه و در نتيجه جايگزين شدن ماشين به جاي انسان و ابزار دستي ،ديگر سنجش كيفيت با استفاده از حواس پنج گانه و بدون آزمايشگاه و ابزار و توانايي هاي فني امكانپذير نبود.

توجه به كيفيت كالا و خدمات ضرورت، ايجاد و تاسيس چنين سازماني را اثبات نمود.

استانداردها، اين جزوه هاي كوچك حاوي زبده ترين اصول تكنو لوژي جهاني است كه خود نتيجه و عصاره ي قرنها كوشش و پژوهش و ازمايش و خطاي هزاران دانشمند و محقق و كارشناس در طي قرون متمادي بوده است. در يك استاندارد آنچه به چشم مي خورد، چند پيشنهاد و ساده، دو سه فرمول كلي، يك يا چند جدول و مقداري اعداد و ارقام است كه شايد در مرحله ي اول به نظر چيزي عادي و بي اهميت جلوه كند اما در واقع اين مطالب راهگشاي پيشرفت و ترقي بسياري از مشكلات علمي در صنايع و فنون است.

استاندارد وقانون طبيعت:

طبيعت براي خود قوانيني دارد كه هرگز از آنها سر پيچي نمي كند مثلاً هر فرد به طور طبيعي داراي دو چشم،دو گوش، يك دهان، دو دست و دو پا است. همچنين اندامهاي دروني و بيروني همه ي افراد به يك صورت ساخته شده است و در جزئيات اختلافاتي ديده مي شود. در گياهان مشاهده مي شود كه هر دو درخت داراي نوع خاص ريشه، تنه، ساقه، ريشه، برگ و ميوه است. چنانكه هرگز از درخت گردو خربزه نمي رويد.

استاندارد و تنظيم طبيعت:

به طور كلي طبيعت و تمام مظاهر آن از نظم و هماهنگي شگرفي حكايت مي كند و هنر خلاقه دستگاه آفرينش هرگز دور از نظم و ترتيب نيست. از موجودات ذره بيني گرفته تا حشرات ، خزندگان، پرندگان، پستانداران و نباتات چه آنها كه در خشكي زيست مي كنند و چه آنها كه در اعماق دريا به سر مي برند.

گردش معين و مدار منظم سيارات، طلوع و غروب خورشيد، پديد آمدن روز و شب و ماه و سال با نظم و توالي مخصوص به خود، پيدايش فصول چهارگانه همه اين گفتار را تأييد مي كنند كه نظام طبيعت داراي نظم و ويژگي هاي خاصي مي باشد. وجود الكترونهاي معين و گردش منظم آنها در هر اتم- وجود خواص مشخص در عناصر مختلف و روابط و قوائد فيزيكي و شيميايي كه بين آنهاست همه حساب شده و معين و خالي از هرج و مرج و ناب ماني است، از آنها كه بشر شناخته و به اسرار و رموز آنها پي برده تا بسياري ديگر كه هنوز در پردة ابهام مانده است همه در تحت اصول و قوائد منظم و معين قرار دارند.

تفاوت استانداردهاي طبيعت و استاندارد هاي طبيعي:

در اينجا لازم به توضيح است كه تفاوت بين استاندارد هاي طبيعي با استاندارد هاي طبيعت بيان شود.

استانداردهاي طبيعت چنان كه گفته شد عبارتند از قانون ها و قائده هايي كه در جهان هستي وجود دارد و بشر در آنها تاثيري ندارد و بشر ميتواند از اين قانونها به سود خود بهرمند شود. همچنين ميتواند از يكي از نيروهاي طبيعت براي دفع نيرو ي ديگري استفاده كند. لكن نميتواند اين قانونها را از ميان بردارد .

اگر استاندارد نمي بود چه مي شد؟

اگر گردش زمين بر هم ميخورد و گرماي شديد در نتيجه طولاني شدن شب و روز ايجاد مي شد چه مي شد ؟ اگر ساختمان بدن انسان درتمام دورانهاي زندگي بشر يكنواخت و يك شكل نبود و هر انساني يا هر قوم و قبيله أي ساختماني نخصوص به خود داشت مثلا از حيث آناتومي دستگاههاي مختلف بدن يا اعمال فيزيولوژيك آنها با هم متفاوت و متغير بود چطور با اين همه تنوع امكان كوچكترين كشف وترقي در علم پزشكي بود.

بدون شك اساس اين همه پيشرفت و كارهاي تازه بر يكنواختي نظم و قواعده ي صحيحي كه در طبيعت حكمفرماست استوار بوده و همين امر موجب ميگردد كه با كشف يك مورد ودرك يك موضوع آن را به سهولت با ساير موارد مشابه و هم شكل منطبق ساخته و راه را براي دريافت و كسب اطلاع و كشف موارد بسيار ديگر هموار ساخت در واقع وجود استاندارد امور طبيعي به جاي آنكه فكر متخصّصين و كاشفان را در پيچ و خم هاي تنوع و ناهماهنگ گرفتار كند،آنها را به سوي پيشرفت و به سامان رسيدن در يك امر رهنمود ساخته و فكر و نيروي آنها را براي مسائل مهم تر و بهتر در مسير پيشرفت آزاد مي گذارد. و انديشيدن به موارد تازه را مسير مي سازد.

تاريخچه:

استاندارد كردن پديدة جديدي نيست و از دير زمان در زندگي بشر وجود داشته است. استاندارد كردن نيز مانند بسياري از پديده هاي طبيعي شناخت و برداشتي است كه انسان از محيط پيرامون خود دارد.

اين امر در ابتدا به صورت نا خوداگاه تحقّق يافته است. براي مثال در تاريخ پيدايش سيستم شمارش دهدهي كه هم اكنون نيز مورد استفاده قرار مي گيرد و به گذشته بسيار دور باز ميگردد و در واقع الگويي است از تعداد انگشتان دو دست انسان. همينگونه استاندارد كردن تقويم و تعداد روزهاي ماه در سال رومي كه توسط ژوليوس سزار در سال 46 قبل از ميلاد مسيح انجام شده است.

در ايران در زمان داريوش اول پادشاه هخامنشي و زنه هاي استاندارد شده اي بر اساس واحدي كه ((كرشه)) ناميده مي شد و وزن هر كرشه معادل3/83 گرم بود. وزنه اي كه از آن زمان باقي مانده و هم اكنون در ايران موجود است معادل 120 كرشه مي باشد.

در انگلستان در زمان ((جان)) پادشاه انگليسي استانداردهاي در رابطه با اوزان و مقياسها كه در امر تجارت تعريف شده است. همينطور در زمان ادوارد اول پادشاه انگليسي تعريفي براي اينچ بوده كه جالب توجه است.

(( اينچ عبارت است از 3 دانه جوي خشك شده كه در يك امتداد و سر به سر قرار گرفته باشد)).

در يك بررسي اجمالي مشخص شده كه استاندارد هاي عمده در عهد باستان و قرون گذشته به طور كلي قبل از رنسانس جنبه ي عمومي داشته و نياز به آن بيشتر از موارد ديگر احساس شده است استاندارد هاي اوزان و مقياسها مي باشد اما پس از عصر رنسانس با توجه به تحول بنيادي و طرز تفكر اجتماعي و رشد توليد اختراعات صنعتي» استانداردهاي صنعتي نيز بوجود آمدند.

يكي از قديمي ترين واساسي ترين بحث هاي استاندارد كه در بحثهاي استانداردهاي قانون به آن توجه شده است و در حال حاضر نيز به عنوان اولين اصل استاندارد كردن مطرح است.

اصل كاهش انواع و در كنار آن اصل تعويض پذيري است به طوري كه همين اصل موجبات توليد انبوه را فراهم نموده است. در گذشت هر توليد كننده صنعتگري با توجه به ابزارهاي ابتدايي و ميراث نياكان خود محصولاتي با شكل و طرح مختلفي ساخت اما امروزه با منسجم شدن توليد محصولاتي با ويژگي هاي يكسان توليد مي گردد.

از پيشگامان اصل كاهش انواع و تعويض پذيري مي توان به يك آمريكايي به نام((الي ويتني)) اشاره كرد . اين شخص در سال 1793 براي نخستين بار تفنگي سرپررا طراحي كرد كه داراي قسمت هايي قابل تعويض بود در واقع پايهء توليد انبوه را ايجاد كرد.

تاريخچه اي از استاندارد در ايران :

فهرست استاندارد هاي ملي ايران اخرين بار در سال 1371منتشرگرديد وحاوي 3238عنوان استاندارد بود كه با گذشت چهار سال تعدادي از انها باطل و برخي ديگر تجديد نظر ويا تجديد چاپ گرديد وبيش از 600استاندارد به ان افزوده شده است

تاريخچه موسسه استاندارد در ايران :

گذشته از پيشينهء تاريخي غير مدون استاندارد ها درايران اولين تشكيلات موسسهءاستاندارد وتحقيقات صنعتي ايران با تصويب قانون اوزان ومقياس ها در سال 1304شمسي مطرح ميشود.

بعد ها درسال 1332به لحاظ ضرورت تعيين ويژگي ها و نظارت در كيفيت كالاهاي صادراتي و وارداتي ايجاد يك تشكيلات رسمي مورد توجه قرار گرفته و هستهء اوليهء تشكيلات سازماني موسسهء استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران به صورت اداره اي در وزارت بازرگاني وقت شكل مي گيرد.در سال 1339با تصويب قانون تاسيس موسسهء استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران به صورت اداره اي در وزارت بازرگاني وقت شكل مي گيرد .

موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران علاوه برعضويت در سازمان بين المللي استاندارد iso سازمان بين المللي اندازه شناسي قانوني oim وانجمن جهاني سازمان هاي تحقيقاتي صنعتي و تكنولوژيكي waitro باسازمان هاي بين المللي زير همكاري دارد:

ieg كمسيون بين المللي الكتروتكنيك .

bipmعهدنامهء مصر راجع به دفتر بين المللي اوزان ومقياس ها .

وظايف و مسئوليتها:

وظايف و مسئوليتهاي موسسة استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران بر اساس قانون مصوبة بهمن ماه 1371 به شرح زير است.

تعيين، تدوين و نشر استانداردهاي بين المللي و ملي به عنوان تنها مرجع رسمي در كشور به استثناي مواد دارويي. انجام تحقيقات كاربردي به منظور تدوين استاندارد و بالا بردن كيفيت كالاهاي داخلي و كمك به بهبود روشهاي توليد و كارآيي صنعتي.

ترويج استانداردهاي ملي:

نظارت بر اجراي استاندارد هاي اجباري:

بررسي و كنترل كالاهاي صادراتي، صادراتي مشمول مقررات استانداردهاي اجباري و جلوگيري از صدور كالاهاي نامرغوب بمنظور فراهم نمودن امكان رقابت با كالاهاي خارجي و حفظ بازارهاي بين المللي كنترل كيفيت كالاهاي صادراتي مشمول مقررات استانداردهاي اجباري بمنظور حمايت از مصرف كنندگان و توليد كنندگان داخلي و جلوگيري از ورود كالاهاي نامرغوب خارجي. ترويج سيستم بين المللي يكان ها SI به عنوان سيستم رسمي اوزان و مقايسها در كشور و كاليبره كردن وسايل سنجش. آزمايش و تطبيق نمونه كالاهاي با استاندارد هاي مربوط و اعلام مشخصات و اظهار نظر مقايسهاي براي صدور گواهينامه هاي لازم.

استاندارد چيست؟

استاندارد در لغت به معني نظم ، قائده و قانون و مفاهيمي از اين قبيل است. اما معني آن در ارتباط با مؤسسة استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران كه مسئوليت قانوني تهيه و تدوين استانداردهاي ملي را عهده دار مي باشد عبارت است از:

تعين و تدوين ويژگيهاي لازم در توليد يك فرآورده و انجام يك فرصت

اركان و تشكيلات:

اركان مؤسسه به موجب قانون عبارتند از:

شوراي عالي استاندارد.

رئيس مؤسسه.

شوراي عالي استاندارد.

شوراي عالي استاندارد بالاترين مرجع سياست گذاري و تعيين كننده ي خط مشي مؤسسه در زمينه هاي مختلف مي باشد و تركيب آن عبارتند از:

رئيس جمهور كه رياست شوراي عالي را بر عهده دارد.

وزراي صنايع و معادن و فلزات، فرهنگ و آموزش عالي، بهداشت، درمان و آموزش پزشكي، بازرگاني، كشاورزي، مسكن و شهر سازي. رئيس اتاق بازرگاني و صنايع و معادن ايران وغيره. رئيس مؤسسه به عنوان دبير شوراي عالي استاندارد.

دو نفر كارشناس در امور استاندارد كه به پيشنهاد رئيس مؤسسه و با حكم رئيس جمهور براي مدت 3 سال به اين سمت انتخاب مي شوند.

رئيس مؤسسه:

رئيس موسسه كه با حكم رئيس جمهور و براي مدت 3 سال انتخاب مي شود بالا ترين مقام اداري، مالي و فني مؤسسه بوده و مسئوليت كليد امور اداري، اجرايي، تحقيقاتي و آموزش مؤسسه را بر عهده دارد.

پژوهشكده هاي مؤسسه:

به موجب ماده 2 قانون اصلاح قانون و مقررات مؤسسه ي استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران تشكيلات تحقيقاتي مؤسسه داراي 2 پژوهشكده مي باشد:

پژوهشكده شيمي و مهندسي .

پژوهشكده صنايع.

آزمايشگاهاي مؤسسه:

آزمايشگاههاي مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران به عنوان يكي از كارامد ترين شبكه هاي آزمايشگاهي كشور در اشكال زير فعاليت دارد:

آزمايشگاههاي موجود در مركز

آزمايشگاههاي مستقر در واحدهاي استاني.

كنترل انواع:

سازمان بين المللي استاندارد كنترل انواع را به صورت انتخاب تعداد يا انواع محصولات يا فرايندها جهت برآوردن نيازهاي مربوط تعريف مي كند.

طبق اين تعريف كنترل انواع به معني كاستن همه چيز به گونه اي كه هيچ شانسي براي انتخاب مصرف كننده وجود داشته باشد بلكه به طور همزمان با تغيير نيازمندي هاي مصرف كننده بر اساس روشهاي مشخص انواع جديدي افزوده يا از انواع موجود كاسته مي شود.

به طور كلي كنترل انواع صرفه نظراز توليدات صنعتي مي توان بسياري از مقدارهاي مختلف از قبيله انواع خدمات، فرايند

و روشها و امثال آنها را نيز در بر گيرد و با اين تقسيم بندي ساده مي توان روشهاي اصولي كنترل انواع را به صورت زير دسته بندي نمود:

يكي كردن طراحي.

بكار گيري اعداد مرجع.

انتخاب تكنيكها.

به كارگيري سيستم كد كذاري .

كنترل ورودي .

يكي كردن طراحي:

در اين فرايند دو يا چند ويژگي به نوعي با هم تركيب مي شوند كه محصول بدست آمده به لحاظ عملكردي و ابعادي از نظر مصرف داراي قابليت تعويض پذيري باشد در اين زمينه مديران سازمانها بايد خط مشي مشخص را بر اساس حجم مصرف و ميزان صرف هزينه تعيين نموده و رهنمودهاي و تذكرات لازم را براي بخش استانداردها و يا كميته ي انتخاب مواد راجع به تركيب اقلامي كه پر هزينه تر از اقلام جايگزين شده است ارائه نمايند.

در اين روش ممكن است يك يا چند محصول مشابه كه تفاوت قيمت عمده اي با هم ندارند تركيب شده و تنها يك محصول جايگزين آنها شود. لازم به ذكر است كه استاندارد كردن يك فعاليت گروهي بوده و بايد با همكاري و همياري تمامي افراد ذي علاقه يا ذي نفع باشد.

به كار گيري اعداد مرجع:

روشهاي متعددي وجود دارد كه با استفاده از انها مي توان اندازه هاي مشخص از تجهيزات و عملكردها و درجه بندي ها و امثال آنها را انتخاب نمود شايد بتوان گفت به كارگيري اعداد مرجع يكي از راههاي حل مشكلات استاندارد كردن از نظر رياضي است اعداد مرجع در واقع يك سري هندسي هستند كه تحقيقات دو اندازهء متواي در آنها بر اساس يك نسبت معين به صورت در صد مي باشد.

از جمله سري هاي اعداد مرجع مي توان به سري هاي زير اشاره كرد:

سري اعداد: (10-31/6-98/3-51/2-58/1-1) R5= فوايد كنترل انواع استاندارد:

بطور خلاصه مي توان فوايد كنترل انواع استاندارد را به صورت زير دسته بندي كرد:

رشد اقتصادي در زمينه ي توليد به وسيله ي:

1) تداوم و افزايش سرعت توليد و بالا رفتن ميزان توليد.

2) كاهش زمان فراهم كردن ابزارهاد و تنظيم دستگاهها.

3) مكانيزه كردن و بكار گيري ماشينهاي به خصوص.

4) صرفه جويي كلي در طراحي ابزارالات و مكان انبار داري و امثال آن به طور كلي كاهش بخشهاي مختلف و همچنين فعاليتهاي مربوط به آنها .

سهولت توليد و كنترل انواع –سهولت آموزش افراد براي ساخت و نگه داري – بازرسي ساده وارزانتر – تضمين كيفيت -افزايش كارايي در خريد – كاهش ذخيره سازي – كاهش ضايعات – سهولت خدمت و نگهداري – تمركز فعاليتها و فروش بر دامنه ي محدود تري از محصولات.

اهداف استاندارد:

با توجه به گسترش روزافزون استاندارد و پيشرفتهاي عظيمي كه در اين زمينه طي سالهاي اخير حاصل شده شمردن اهداف استاندارد نياز به بررسي بيشتري دارد.

در اين خصوص كميته ي ثابتي بررسي اصول استاندارد كردن((استاكو))وابسته به شوراي سازمان بين المللي استاندارد اهداف تخصصي استاندارد كردن را چنين شرح نموده است:

صرفه جويي كلي در مصرف نيروي انساني، مواد، انرژي و نيرو.

-حمايت از مصرف كننده.

-حفظ ايمني و بهداشت محيط زيست.

-ايجاد ارتباط بهتر.

حمايت از مصرف كننده:

آمار ارائه شده در قرن بيستم چنين بر مي ايد كه ضايعات صنايع در كشور آمريكا در اثر فقدان استاندارد بين4 تا 9 در صد بوده و از اين رو خسارت قابل ملاحظه اي به توليد كنندگان و مصرف كنندگان وارد آورده است.

اما با افزايش كيفيت كالا در اثر به كارگيري استانداردهاي مختلف در رابطه با ويژگي ها و آزمون ميزان بهره وري تا حد بسياري ارتقاع يافته است به ويژه با تدوين استانداردهاي سريISO9000 در سالهاي اخير در كنار توجه و رعايت استانداردهاي محصول به ايجاد تقويت سيستم هاي مديريت و كيفيت در سازمانها توجه خاصي شده است.

بروز حوادث گوناگون و ضرورت توجه به مسايل بهداشتي كشورها را به رعايت نكات ايمني و بهداشتي در تدوين استانداردهاي مربوطه وادار نموده است.استانداردهايي كه در اين رابطه تدوين مي شوند ممكن است به صورت استاندارد محصول بوده مانند استاندارد ايمني و مواد غذايي وغيره. به دليل اهميت اصول ايمني بسياري از كشورها برخي از اينگونه استانداردها را از نظر اجرا اجباري اعلام كرده اند. ويا تحت شرايط خاص در هنگام رفع قوانين به استانداردهاي مربوط ارجاع داده شده است.

ايجاد ارتباط بهتر:

يكي از وظايف اصلي استاندارد ايجاد ارتباط و تبادل افكار ميان طرفين ذي نفع است. در واقع استاندارد در سطح ملي، بين المللي يا منطقه اي در زمان مشترك جهت بر قراري ارتباط محسوب مي شود. و اين امرمي تواند به طريق مختلف به صورت ارائه يك سري ويژگي ها، كدها، علايم خاص و اصطلاحات و نظاير آن انجام شود.

اصول استاندارد:

استاندارد مفهومي است كه مي تواند نشانگر انجام و انظباط فعاليتهاي فكري، علمي، فرهنگي جامعه باشد. استاندارد در معناي اعم خود مترادف با نظم است و استاندارد كردن مترادف با تنظيم، و به نظم كشيدن اين عمل بر اصول زير استوار است:

اصل اول:

استاندارد كردن عمل ساده سازي است كه در نتيجه تلاش دسته جمعي و آگاهانه ي اعظاي جامعه به وجود آمده و مستلزم كاهش بسياري از موضوعات است. اين فرايند نه تنها موجب رفع پيچيدگي هاي كنوني مي گردد. بلكه از بروز پيچيدگي هاي زايد آينده نيز جلو گيري مي كند. لازم به ذكر است كه استاندارد كردن با همكاري تمامي افراد ذي نفع و ذي علاقه به موفقيت مي انجامد. لذا تهيه اين استاندارد ها بايد مبتني بر همرايي و موفقيت عمومي باشد و همچنين در اجراي آن تمامي افراد متعهد و كوشا باشند.

اصل دوم:

استاندارد كردن فعاليتتي است اجتماعي و اقتصادي و اين فعاليت بايد با همكاري تمامي افراد بر اساس همرايي و توافق عمومي صورت گيرد.

اصل سوم:

شريك استاندارد به خودي خود ارزشي ندارد مگر اينكه به اجرا در بيايد و اين امر نياز به برنامه ريزي هاي مناسب و فداكاري عده اي براي دستيابي به منافع عمومي دارد.

اصل چهارم:

استاندارد كردن از طريق تهيه ي يك استاندارد، انتخاب و سپس تثبيت آنچه انجام شده است صورت مي گيرد.

اصل پنجم:

استاندارد ها بايد در فواصل زماني معين مورد بازنگري و در صورت لزوم مورد تجديد نظر قرار گيرد. فاصله ي بين تجديد نظرها برحسب موارد خاص مي تواند متغيرباشد.اما اين فاصله نبايد خيلي كوتاه باشد زيرا كه در غير اين صورت استاندارد به عنوان يك سند قابل اتكا و تثبيت شده قلمداد نمي گردد. از طرفي استاندارد نمي تواند براي مدت طولاني بدون تغيير باقي بماند . معمولآ اكثر كشورها يك دوره ي پنج ساله را براي بازنگري و تجديد نظر در نظر مي گيرند.

اصل ششم:

هنگامي كه در يك استاندارد كاركرد و يا ويژگيهاي ديگر يك محصول تشكيل مي گردد. بايد جهت تطبيق محصول مورد نظر با ويژگي هاي اشاره شده روشهاي آزمون مربوط نيز در استاندارد تشريح گردد و يا به استانداردهاي ديگري كه اين روشها در آنها موجود است ارجاع داده شود.

اصل هفتم:

لزوم اجباري استانداردهاي ملي بايد به دقت مورد توجه قرار گيرد البته ضرورت اين امر بستگي به درجه ي رشد و قوانين و شرايط اجتماعي و فرهنگي جامعه دارد.

استانداردها ارايه دهنده راه حل ها براي مشكلات بوده و نتيجه ي استاندارد كردن افزايش بهره وري است. كه اين عمل به صورتهاي زير انجام مي گيرد :

– ارائه روشهاي صحيح محاسبات فني.

– تعيين قوائد عمومي و مشخصات و ويژگيهاي محصول .

– يكنواختي و هماهنگ سازي .

– گردش صحيح اطلاعات و جلوگيري از اتلاف سرمايه و زمان .

اگر استاندارد كردن را به عنوان يك سيستم در ارتباط با ساير سيستم هايي كه به نوعي با ما در ارتباط هستند در نظر بگيريم مي توان گفت كه اين سيستم تمامي سيستم هاي ديگر را تحت پوشش قرار مي دهد به دليل اينكه اين سيستم در تمامي سيستم هاي ديگر داخل شده و در مواقع ساختار اساسي و خصوصيات آنها را تآمين مي كند.

تحقيق و توسعه:

استاندارد كردن زماني جنبه ي عملي خواهد داشت كه با تحقيق و توسعه همگام باشد.

شناخت فلسفه ي استاندارد كردن در كنار ارزيابي عوامل ديگري از قبيل ئنوريها و تجربيات، جنبه هاي اجرايي و ترويج امكانات ، روشها و دانش فني موجود، مسايل اقتصادي و نظير آن از جمله نكات مهم در اين زمينه است.

به طور خلاصه برخي از مباحثي كه تحت پوشش فرايند تحقيق و توسعه قرار مي گيريد از:

– اصول اساسي و فلسفه استاندارد كردن.

– اندازه شناسي و كاربردهاي آن.

– توسعه و تكامل روشهاي آزمون و اعداد مرجع استاندارد.

– تعيين و تصحيح داده هاي استاندارد.

– اسلوب و روشهاي اجرايي تدوين استاندارد .

– ارزيابي و تكامل استاندارد هاي موجود و تدوين استاندارد هاي جديد.

– بررسي تحولات اقتصادي و اجتماعي و نظاير آن در اثراستاندارد كردن.

تدوين استاندارد:

به طور كلي استاندارد موارد گوناگوني را در بر مي گيرد شايد ذكر اين نكته تعجب انگيز باشد كه هر چيزي در حيطه ي فكر انسان قابل استاندارد كردن است. خواه مصنوعات دست بشر باشد يا مخلوقات فكر او و حتي اعمال و رفتار او …

سطح استاندارد:

استانداردها داراي چهار سطح كلي مي باشند كه مي توان آنها را به صورت زير تقسيم بندي نمود:

الف) استاندارد كارخانه اي:

اينگونه استانداردها توسط كارخانجات و به منظور استفاده در همان واحد تدوين مي شوند- گفتني است كه در تدوين استاندارد كارخانه اي تنها بررسي شرايط داخلي كارخانه كافي نيست. بلكه بايد شرايط و عواملي خارجي از قبيل موترد اوليه و منابع تهيه ي آن نوع و چگونگي تهيه ي تجهيزات و ابزارآلات و بازاريابي و رقابت، نياز مشتري و امثال آن مورد توجه قرار گيرد.

از جمله استانداردهاي كارخانه اي مي توان به استانداردهاي كارخانه اي، توشيبا و ناسيونال در ژاپن، بنز در آلمان، اسكانيا در سوئد، كاترپيلار در آمريكا و نظاير آن اشاره كرد.

ب) استاندارد ملي:

اينگونه استانداردها به وسيله ي موسسه ي استاندارد در يك كشور به عنوان يك مقام ذي صلاح براي اين كار تهيه مي شود. در تدوين استانداردها تمامي افراد ذي علاقه و ذي نفع از قبيل توليد كنندگان، مصرف كنندگان، اعضاي مراكز علمي وقي مراكز تجاري، ادارات دولتي و امثال آن شركت دارند.

استانداردهاي ملي با توجه به شرايط مختلفي نظير شرايط اقتصادي، اجتماعي، علمي وقي و نظاير آن تدوين مي شود. از يك نظر مي توان استانداردهاي ملي را تآمين كننده ي حداقل نيازهاي يك فراورده يا خدمت دانست.

از جمله سازمانهاي تدوين كننده ي استانداردهاي ملي مي توان به موارد زير اشاره كرد:

مؤسسه ي استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران ISIRI

مؤسسه ي استاندارد انگلستان BSI

مؤسسه ي استاندارد آلمان DIM

استانداردهاي ملي از نظير اجرايي به دو دسته ي استانداردهاي اجباري و استانداردهاي تشويقي تقسيم بندي مي شوند.

استانداردهاي اجباري استانداردي هستند كه در رابطه ي مستقيم با ايمني، بهداشت محيط زيست و تجارب خارجي بوده و از نظر اجرا اجباري اعلام مي شوند.

اساسآ در اجراي احياري يا تشويقي استانداردها سه عامل زير نقش دارد:

خصوصيات خود استاندارد

وضعيت و سياست موسسه ي استاندارد.

الگوي اقتصادي كشور.

ج) استاندارد منطقه اي:

عواملي نظير مو قعيت جغرافيايي، فرهنگي، سياست، شكل توليد و موارد مصرف و امثال آن برخي از كشورها را بر آن داشته است تا مشتركآ مبادرت به تدوين استاندارد منطقه اي نمايد. از جمله سازمانهايي كه در امر تدوين استانداردهاي فعاليت دارند عبارتند از:

1- ARSO

2- ASMO

3- CEM

د) استاندارد بين المللي:

امروزه روند رشد صنعت و تجارت و همچنين تحولات علمي و اجتماعي در جهان بهگونه اي است كه كشورها را بيش از پيش به هم وابسته نموده است.

در راستاي اين رشد به منظور هماهنگي و بر قراري ارتباط مسلمآ مشكلات فني بيشماري نيز مطرح مي گردد. در اين خصوص استانداردهاي بين المللي جهت سهولت ارتباط و رفع مشكلات فني نقش بسيار با اهميتي را ايفا مي كنند. به طور كلي اهداف استاندارد كردن در سطح بين المللي را مي توان به صورتهاي زير تقسيم بندي كرد:

1- حفظ نگه داري پيشرفتها حتي در يك سطح معين در تمام دنيا و در طرح و ارايه ي تكنولوژي هاي پيشرفته در استانداردهاي بين المللي و انتقال آنها به استانداردهاي ملي باتوجه به نياز و موقعيت زماني كشور از نظر تؤسعه ي فني و صنعتي.

2- حفظ و اشاعه ي تجربيات بين المللي و استانداردهاي ملي به منظور رشد و توسعه آنها و تلاش در جهت هم سطح نمودن استانداردهاي ملي با استانداردهاي بين المللي جهت ارتقا كيفيت فراورده ها و خدمات.

3- حفظ تلاشها و مقاطع ملي به واسطه ي پذيرش مستقيم استانداردهاي بين المللي در مورد مسايل پايه ي تكنيكها از قبيل: سيستم متريك، حدود و روا داري، كدها و علايم ،علايم ايمني و غيره

4- ارايه ي مشكلات فني كشورهاي مختلف در اجتماعات مختلف بين المللي به منظور اينكه استانداردهاي بين المللي قادر به انعكاس احتياجات و نيازمندي هاي كشورها بوده و به امر تجارت و توسعه بين المللي آنها كمك نمايد.

5- تغيير مؤسسات استاندارد ملي براي تهيه ي استاندارد هاي بين المللي براي موضوعات، رشته ها يا فراورده هايي كه بيشتر در كشورهاي مربوط مطرح است يا توليد مي شود.

6- انتشار اطلاعات در مورد تجربيات و پيشرفتهاي بين المللي در زمينه ي استاندارد كردن، كنترل كيفيت و صدور گواهي سيستم كيفيت و صنايع ، بخشهاي اقتصادي ، بخش خدمات و آزمايشگاههاي دولتي .

جنبه ي استاندارد:

همانطور كه اشاره گرديد استاندارد كليه فعاليتهاي بشري را در بر مي گيرد .

در راستاي رشد و تكامل بشري جنبه هاي مختلف استاندارد نيز گسترش يافته ومي تواند موضوعات مختلفي را شامل شود .

الف) استاندارد ، اصطلاحات و علايم .

يكي از نياز هاي اساسي در شناخت يك محصول فرايند خدمات و يا حتي يك پديده و موضوع علمي ، آشنايي با واژه ها و اصطلاحات علمي و فني رايج در زمينه ي مورد نظر مي باشد . از اين رو استاندارد كردن واژه ها و اصطلاحات بخش بسيار مهمي در شناخت موضوع و تبادل اطلاعات بر عهده دارد به ويژه در سطح بين المللي كه اهميت آن بيشتر احساس ميشود .

ب) استاندارد مبنا :

از مهم ترين وظايف استاندارد كردن به ويژه در سطح بين المللي ايجاد يكنواختي است كه استاندارد هاي مبنا در آن نقش اساسي دارند . در حقيقت واژه مبنا حكايت از اين دارد كه اين نوع استانداردها پايه و اساس بسياري از فعاليتهاي محصولات را تشكيل مي دهد . از جمله اين استاندارد ها ميتوان استاندارد يكاي اندازه گيري در سيستم بين المللي يكاها اشاره كرد .

ج) اندازه گيري ويژگيها :

استاندارد ويژگي ها مشخصات استاندارد هايي هستند كه در آن شرح و مختصر يك دسته شرايط كه بايد يك فرآورده و يا يك فعاليت و خدمت داشته باشد آورده شده است .

د) استاندارد آزمون :

استاندارد هاي آزمون استانداردهايي هستند كه نحوه انجام يك آزمون را تشريح مي كنند . براي مثال يكي از آزمايشهاي متداول در تعيين استحكام فلزات آزمون سختي تسهيل امر عرضه و تقاضا و پژوهش و تحقيق بر حسب مبنا ي خاصي به انواع مختلفي طبقه بندي شده است .

ه ) استاندارد درجه بندي :

استاندارد درجه بندي استانداردي است كه آن ماده يا فراورده براي كيفيت ويژگي هاي آن به دسته هاي مختلفي تقسيم بندي شده است.

ط) استاندارد بسته بندي:

عموماً انگونه استانداردها بخشي از ويژگيهاي يك كالا بوده و در استاندارد مربوط به آنها اشاره مي شود. اما در موردي كه بسته بندي كه و نگهداري شكل مشخص و صنعتي ندارد مي توان جهت حفظ كيفيت در بسته بندي و نگهداري شكل مي توان از استانداردهاي به خصوص استفاده كرد .

ي) استاندارد ايمني:

استانداردي است كه در رابطه با ايمني كار، روشها وا فراد تدوين مي شود .

اجراي استاندارد:

شايد بتوان گفت كه اجراي استاندارد يكي از عمده ترين اجزاي سيستم استاندارد كردن است. همانگونه كه قبلاً اشاره گرديد استاندارد ها به دو صورت اجباري يا تشويقي اجرا مي شوند.

يكي از روشهاي علمي استاندارد به ويژه محصولات اعطاي گواهي كيفيت و پروانه كار بردي علامت استاندارد است. گواهي كيفيت در واقع تا ييد يه است كه بر طبق محصول با استانداردهاي مربوط به ان كه به طرق مختلف و توسط عاملين مختلف مي تواند صادر گردد عاملين در انجام فعاليتهاي گواهيهاي تطابق به سه دسته تقسيم مي شوند.

دسته اول عاملين مشخص هستند يعني خود توليد كننده يا فروشنده مرجع اظهار نظراند در دسته دوم عاملين عبارتنداز خريدار يا مصرف كننده كه مرجع اظهار نظر مي باشد و نهايتاً در دسته سوم مرجع اظهار نظر عاملين ا ي هستند كه در اين رابطه ذي نفع نيستند .

بديهي است در حالت اخير مرجع ارزيابي و گواهي تطابق مطاوب تر بوده و بيشتر قابل پذيرش است .در هر حال بسته به چگو نگي مصرف يك محصول به صورت مشخص مصارف عمومي و امور صادرات گواهي تطابق ممكن است ممكن است به صورت هاي زير بيان يا نمايش داده مي شود.

الف) علامت گواهي:

علامت گواهي يا تأييد در واقع ابزار مناسب و قدرتمندي است كه به وسيله ي يك سازمان ثالث و ذي صلاح به يك محصول اختصاص داده مي شود و وجود آن مزيت هاي زير را در بر دارد:

– ايجاد اطمينان براي خريداري از اينكه محصول به طور معقولي با استانداردهاي مشخص و تأييد شده توسط يك مقام ذي صلاح مطابقت دارد.

– حفظ منافع مصرف كننده

– حمايت و تشويق توليد كننده.

ب)كد گذاري:

كد گذاري ابزاري است جهت راهنمايي مصرف كننده يا خريدار به منظور شناخت محصول و همچنين سطح كيفي آن. اين عمل بر اساس يك سري علايم مشخص و پذيرفته شده انجام مي گيرد.عمل كد گذاري مي تواند نه توسط عاملين مختلف انجام شود.

ج) گواهي مستند:

گواهي مستند در واقع تأييديه اي است كه توسط يك مقام ذي صلاح صادر مي گردد. و وجود آن به معني تضميني است براي خريدار به اين معني كه محصول خريداري شده به طور معقولي با استانداردهاي تأييد شده در آن زمينه مطابقت دارد.

د) برچسب اطلاعاتي:

اين برچسب ها راهنمايي است براي اافزايش قدرت انتخاب و خريداري بر حسب سطح كارايي و خواص موارد علاقه كه به وسيله ي روشها و الگوهاي بيان شده مورد تأييد به كار گرفته مي شود.

ه) برچسب هشدار:

اين گونه برچسب ها اساساً براي راهنمايي مصرف كننده به منظور جابجايي صحيح، مصرف و نگه داري اقلام خريداري شده مي باشد. به صورتي كه كيفيت اوليه و همچنين تداوم رضايت بخش عملكرد محفوظ باقي بماند.

و) گواهي شفاهي:

مي توان گفت گواهي شفاهي مي تواند جايگزين هر يك از موارد فوق شود. ممكن است عنوان گواهي شفاهي تعجب آور باشد. اما در انجام هزاران داد و ستدي كه روزانه در جامعه صورت مي گيرد گواهي شفاهي بسيار عملي تر به نظر خواهد آمد. تا آنجا كه به تجارت و بازرگاني و بر ارتباطات آنها در سيستم هاي استاندارد مربوط است گواهي شفاهي تنها از نظر ايدئولوژي و تئوري جالب است و جنبه ي رسمي ندارد.

ترويج استاندارد:

ترويج استاندارد شامل تمامي روشهايي است كه بتوان از طريق آنها آگاهي جامعه را طي برنامه ريزيهايي كه مداوم نسبت به لزوم و فوايد استاندارد كردن افزايش داد. اين برنامه ريزي مي تواند در سطح ساده و عمومي از طريق چاپ مقالات و كتب كنفرانسها و و رسانه هاي ارتباط جمعي و نظاير آن اجراء گردد و در كنار آن در سطح پيشرفته وجود برنامه هاي تخصصي از جمله فعاليتهاي اصولي سيستم استاندارد كردن محسوب و به كارگيري آنها باعث پيشرفتهاي چشمگيري مي شود. از جمله برنامه هاي تخصصي عبارتند از:

الف) آموزش :

شايد بتوان گفت از جمله عوامل مهم دراستاندارد مسئله ي آموزش است اگر چه ممكن است مباحث مربوط به استاندارد به اشكال گوناگون در مؤسسات آموزشي و در بخشهاي مختلف مطرح شده باشد. اما در اغلب كشورها هيچ دوره و برنامه ريزي خاصي مختص مسئله استاندارد در مراكز آموزشي دانشگاهها وجود ندارد. از اين رو در يك سيستم استاندارد ملي ضرورت دارد كه اين امر از دو جنبه مورد بررسي قرار گيرد.

اول: آموزش اصول استاندارد كردن به عنوان بخشي از سيستم استاندارد كردن براي كارشناسي استاندارد.

دوم: فراهم آوردن مقدمات آموزش آن به صورت درسي در دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالي.

ب) مشاوره:

اهميت مشاوره در حوزه ي استاندارد كردن هنوز به اندازه ي اهميت آن در ساير حوزه ها نظير علوم و تكنولوژي شناخته نشده است. در واقع هدف از مشاوره انتقال مناسب و صحيح متون مرتبط با استاندارد كردن و به كارگيري استانداردها در حالتهاي خاص و مورد نظر است. از فوايد ديگر آن مي توان به انتقال اطلاعات و به كار گيري استاندارد هاي بين المللي يا ملي در جهت استفاده در در سطوح پايين تر مانند استانداردهاي شركتي يا كارخانه اي اشاره كرد.

سازمان بين المللي استاندارد ISO

هدف از اين قسمت آشنايي با سازمان بين المللي استاندارد و چگونگي تدوين استاندارد بين المللي است. در خصوص استانداردهاي صنعتي قديمي ترين سازماني كه در سطح جهان تشكيل گرديد كميسيون بين المللي الكتروتكنيك مي باشد كه در سال 1906 تاسيس شد.

براي استاندارد كردن در ساير زمينه ها در سال 1926 سازماني به نام اتحاد به وجود آمد كه 20 كشور اروپايي عضويت آن را پذيرفتند. اين اتحاديه تا آغاز جنگ جهاني دوم فعال بود ولي با آغاز جنگ مختل شد.

در سال 1944 كميته اي تحت عنوان كميته ي هماهنگي استانداردهاي ملل متحد به وجود آمد كه در آن مؤسسه ي استانداردهاي ملي از 18 كشور شركت داشتند و اين كميته در حقيقت جايگزين كميته ي سابق بود .

حدف اين كميته هماهنگ ساختن فعاليتهاي صنعتي در كشورهاي عضو بود. دو سال بعد يعني در سال 1946 كنفرانسي در لندن متشكل از نمايندگان كميته ي هماهنگي استانداردهاي ملل متحد و كشورهاي غير عضو در اين كميته تشكيل گرديد. كه نتيجه ي مذاكرات تشكيل سازمان بين المللي استاندارد گرديد. اعضاء بين المللي استاندارد در واقع مؤسسات استاندارد كليه ي كشور هايي هستند كه منشور اين سازمان را پذيرفته اند.

در حال حاضر سازمان بين المللي استاندارد داراي 135 عضو است كه 90 كشور عضو اصلي، 35 كشور به صورت مكاتبه اي و 10 كشور عضو مشترك مي باشند.

زمانهاي رسمي سازمان بين المللي عبارتند از :

انگليسي، روسي و فرانسوي است كه هزينه ي ترجمه ي روسي را مؤسسه ي روسيه مي پردازد.

روش كار اين مؤسسه ي بين المللي مشابه كار مؤسسات ملي كشورهاست.

به اين صورت بنا به تصميم شوراي بين المللي استاندارد يك كميته ي فني به عنوان خواص تشكيل مي گردد. اين كميته ي فني متشكل از اعضايي است كه از طرف هريك از مؤسسات عضو به صورت ارتباط و علاقه به موضوع آن كميته به وجود مي آيد.

هر كميته داراي يك دبير خانه است كه توسط يكي از مؤسسات آن كميه اداره مي شود.

اين مؤسسه خود نيز مانند ساير عضوهاي شركت كننده داراي يك نماينده است كه عهده دار حسن جريان امور كميته ي فني مربوط مي باشد. و موظف است سالانه گزارش حاوي نتيجه ي اقدامات كميته را تسليم دارد. اعضايي كه در كار كميته ي فني تشريك مساعي مي كنند به نام اعضاي فعال خوانده مي شوند و اعضايي كه فقط مايلند در كار كميته ناظر و به امور آن آگاه باشد بدون آن كه حق راءي داشته باشند بنام اعضاي ناظر ناميده مي شوند.

با انتخاب و پزيرش موضوع كار، پيش نويس مقدماتي تهيه و به منظور بررسي و مطالعه به كميته ي فني ارائه مي شود. پس از بررسي آن از لحاظ علمي و فني و تصويب به وسيله ي كليه ي اعضاي فعال آن كميته پيش نويس آماده شده به صورت پيش نويس استاندارد در مي آيد كه به دبيرخانه ي مركزي داده مي شود تا نسبت به تكثير آن و توزيع بين كشورهاي عضو به منظور بررسي نظر اقدام نمايند.

اين پيش نويس پس از وصول راءي موافق 75 درصد تصويب خواهد شود. در اين موقع دبيرخانه مركزي آن را به صورت استاندارد بين المللي چاپ مي كند و آن را به تمام كشورها ارسال مي نمايد. در هر كميته ي فني بسته به اهميت و توسعه ي فعاليت هاي آن ممكن است تعدادي كميته ي فرعي به عنوان ريز گروههاي كميته ي فني وجود داشته باشد.

هركميته ي فرعي بايد حداقل داراي پنج عضو فعال كه از بين آنها يك مسئوليت اداره ي دبير خانه را به عهده مي گيرد. در هر كميته ي فني يا فرعي مي توان تعدادي گروه كاري وجود داشته باشد. معمولاً اين گروههاي كاري براي مطالعه و بررسي در موضوع مربوط و خاصي تشكيل مي شود و در برابر كميته ي فرعي و كميته ي فني مسئوليت دارد.

همانگونه كه در قسمت استانداردهاي بين المللي اشاره شد سازمانهاي بين المللي ديگري نيز وجود دارد كه در زمينه هاي خاصي مبادرت به تدوين استاندارد مي نمايند.

بخشي از اين استاداردها عبارتند از :

انجمن بين المللي حمل و نقل هوايي:(INTERNATIONAL AIRTRNSPAT ASSOCIATION)IATA
مقر و تعداد اعضاء: كانادا، 201 شركت هواپيمايي.
اهداف:ترويج و ارتقاء حمل و نقل هوايي ايمن و منظم و اقتصادي در جهت منافع عمومي و گسترش تجارت هوايي و بررسي و مطالعات مشكلات مربوط به آن فراهم كردن وسيله همكاري ميان شركتهاي حمل و نقل هوايي و غيره. موضوع استاندارد كردن صرفاً حمل و نقل هوايي و حمل كالاهاي خطرناك، نقل و انتقالات مربوط به آن.

آژانس انرژي اتميNTERNATIONAL ATOMIC ENERGY AGENCY) IAEA مقر و تعداداعضاء: اتريش، دولت هاي 121 كشور
اهداف: تشريح و گسترش استفاده از گسترش انرژي اتمي در راه صلح، بهداشت آباداني سراسر جهان حصول از اينكه اطلاعات سازماني و اهداف نظامي به كار برده نمي شود. موضوع استاندارد كردن انرژي هسته اي، ايمني هسته اي، محافظت در برابر راديو اكتيو و غيره.

سازماني بين المللي هوانوردي كشوري(غير نظامي) ICAO
INER NATIONAL CIVIL AVIATION ORGANIZATION.
مقر و تعداد اعضاء: كانادا و دولتي 183 كشور.

اهداف:

تهيه و تصويب اسلوب و فنون هوا نوردي برنامه ريزي و توسعه ي حمل و نقل هوايي ارتقاء فنون طراحي و عملكرد هواپيما جهت اهداف مضاعت آميز ارتقاء و توسعه ي خطوط هوايي و غيره. موضوع استاندارد كردن حمل و تقل هوايي و هوانوردي ايمني، طراحي هواپيما و غيره

دفتر بين المللي اوزان و مقياسها BIPM
INTER NATIONAL BAREAU OF WEIGHT AND MEASURE
مقر و تعداد اعضاء: فرانسه و دولتهاي 48كشور.

اهداف: ايجاد استانداردها و معيارهاي اندازه گيري بين المللي كميته هاي فيزيكي از جمله تعيين زمان اتمي بين المللي از تاريخ 1/1/9188 مميزي استانداردهاي ملي و بسيار دقيق و مقياسهاي اندازه گيري تعيين ثوابت فيزيكي اساسي، توسعه و بهبود سيستم بين المللي يك ها . Si

موضوع = استاندارد كردن يك ها استانداردها و روشهاي اندازه گيري.

سازمان بين المللي اندازه شناسي قانوني OIML
مقر و تعداد اعضاء: فرانسه و101 كشور.
اهداف:

رعايت ارايه اسناد و اطلاعات به بخشهاي مختلف ملي در ارتباط با مميزي و كنترل وسايل اندازه گيري و و زمينه ي اندازه شناسي قانوني.

موضوع: استاندارد كردن روشهاي اندازه گيري يكها وسايل و تجهيزات و اندازه گيري مميزي و كنترل وسايل اندازه گيري.

6) اتحاديه ي بين المللي شيمي محض و كاربردي. .IUPAL

INTER NATIONED UNION OFFARE AND APLIED CHEMISTRY.

مقر و تعداد اعضاء: انگلستان و 48 كشور مختلف.

اهداف:

ترويج و توسعه ي همكاري مداوم شيميدانهاي كشورهاي عضو، مطالعه و تحقيق عناوين مهم بين المللي شيمي، شيمي محضر و كاريردي در مواردي كه نياز به تعيين مقررات دارند، همكاري با ساير مؤسسات بين المللي مرتبط در زمينه ي شيمي و غيره.

موضوع: استاندارد كردن واژه ها و اصطلاحات شيمي و علايم شيمي.

7)سازمان ملي و آموزش ملل متحد UNESCO

UNITEDNATIONS CDACATIOND SCIENTIFIC AND CAITURAL ORGANIZATION.

مقر وتعداد اعضاء: فرانسه و 182 كشور.

اهداف: كمك به صلح و امنيت از راه ترويج همكاري ميان ملت ها از طريق آموزش به منظور بالا بردن احترام جهاني. عدالت و حكومت قانون، حقوق بشر و آزادي هاي اساسي كه بر مردم جهان به وسيله ي علاميه ي سازمان ملل متحد تعيين شده است.

8) سازمان بهداشت جهاني WHO

(WORLD HEALTH ORGANIIZATION)

مقر و تعداد اعضاء: سوئيس، 189 كشور.

بد ست آوردن عا لي ترين سطح ممكن بهداشت به وسيله ي تمامي مردم جهان.

موضوع استاندارد: موضوعات مرتبط با بهداشت شامل مواد دارويي،افزودني هاي غذايي، آفت زداها. فهرست برخي ديگر از سازمانهاي بين المللي عبارتند از:

مركز تحقيقاتي دخانيات (coresta )
Cooperation Centre For Scienti fic Research Relativity Tobacco
2) فدراسيون بين المللي دندان پزشكي. FDI

Fdi World Dental Federation

3) فدراسيون بين المللي روشنايي Cie

Inter National Commission On Emination.

4) فدراسيون بين المللي لبنيات. Idf

Inter National Dairy Federation.

5) فدراسيون بين المللي اسناد و اطلاعات. Fid

International Federation For Infer Mation And Do camention.

6)igu اتحادية بين المللي گاز:

International Gas Union.

7)iiw مؤسسه ي بين المللي جوشكاري:

International Institute Of Weldings.

8) شوراي جهاني روغن زيتون. Iooc

interational oliver oliveoil

9) انجمن بين المللي ابريشم. Isa

international silk association.

10) اتحاديه بين المللي راه آهن. Uic

international Union of railways.

11) سازمان بين المللي هوا شناسي. Wmo

world meteorology or ganization.

12) سازمان بين المللي كار.ilo

international labour or ganization.

شايان ذكراست كه برخي از اين سازمانها بهداشت جهاني، سازمان هواشناسي، سازمان آموزشي علمي و فرهنگي ملل متحد،هوا نه وردي كشوري و سازمان بين المللي كار از سازمانها و مؤسسات تابع سازمان بين المللي كار مي باشد.

استاندارد كار خانه اي:

هدف از اين بخش تشريح بيشتر استاندارد كار خانه اي است. همان طور كه در مباحث پيشين به ان اشاره كرديم استانداردهاي كار خانه اي مجموعه استاندارد هايي هستند كه در كار خانجات با توجه به فعاليتهاي مختلف به آنها تدوين شده و موارد استفاده قرار مي گيرد.

تهية استاندارد هاي كار خانه اي :

يك برنامه ريزي موفق درزمينة تهية استاندارد هاي كارخانه اي بايد چنان باشد كه تمامي فعاليهاي مختلف در كار خانه را زمينة هاي توليد يا در زمينة خدمات در بر گيرد .

هر چنددر برخي از موارد خط مشي استاندارد كردن واهميت آن ممكن است قسمتهاي خاصي از عمليات كار خانه را در برنامة تدوين استاندارد هاي كار خانه اي قرار گيرد.

تصويب استاندارد:

پيش نويس تهيه شده پيش از تصويب بايد براي نظر خواهي بين تمامي افرادي كه مسئوليت آنها در كارخانه در اجراي استاندارد نقش دارد به گردش درآيد پيش نويس تهيه شده بايد با يك دفترچه ضمير كه حاوي مطالبي در زمينة اهداف ، منشأ و لزوم آن است همراه باشد .

پيشنهادات نظرات بايد در يك مدت زمان معين جهت اماده سازي استاندارد ارايه شود. در صورت لزوم مي توان از طريق تشكيل جلسات عمومي اين اختلافات را بررسي وبر طرف كرد . در مواقعي ممكن است پيش نويس استاندارد مورد تصويب اكثريت اعضا ي قرار گيرد در حالي كه اين نتيجه براي آنهايي كه در اقليت قرار گرفته اند رضايت بخش نباشد و اين امر مي توان اجراي استاندارد با مشكل مواجه سازد .

تمامي تلا شها بايد چنان باشد كه بروز چنين موقعيت هايي اجتناب شود.

مرحله ي بعد عبارتست از تصويب استاندارد كه اين امر بايد توسط بالاترين مسئول اجرايي ممكن در كارخانه انجام. طريقه ي تصويب كه بستگي به حجم فعاليتهاي كارخانه دارد بايد كاملاً واضع و روشن باشد به نجوي كه از بروز مشكلات زايد پس هز توافق برروي استاندارد اجتناب شود.

بازنگري:

استانداردها نيز مانند ساير داده هاي فني قابل تغيير مي باشند، اين نكته بدان معني است كه استانداردها بايد طي دوره هاي زماني معين به منظور ارزيابي سودمندي آن مورد بازنگري و تجديد نظر قرار كيرند. عمل بازنگري اين اطمينان را ايجاد مي كند كه استانداردها در بالا ترين سطح از نظر فني حفظ و نگه داري مي شود.

اجراي استاندارد كارخانه اي:

استانداردهاي كارخانه اي به منظور اجراي تدوين مي شوند و در پي اين اجراي استانداردها است كه مي توان دريافت كه آيا كارخانه به اهداف و نتايج مورد نظر دسترسي پيدا كرده است يا خير. از اين رو مي توان گفت سهولت اجراي استانداردها نشانگر مؤثر بودن استانداردهاي تدوين شده است. اجراي موفق هر استاندارد در واقع تشويقي خواهد بود براي تدوين كننده هاي آن براي فعاليتهاي آينده، قابل ذكر است كه فوايد استاندارد كردن معمولاً به سرعت قابل توجه نخواهد بود.

سازماندهي اطلاعات اسناد:

به طور معمول كارخانجات براي فعاليتهاي گوناگون خود داراي اطلاعات و اسنادي هستند كه عموماً چنان تنظيم مي گردد كه نيازهاي پايه و انتظارات گارگنان را در هنگام استفاده بر آورده سازد. اما اين ترتيب ممكن است براي كاركناني كه تازه مي خواهند از انها استفاده كنند چندان رضايت بخش و قابل درك نباشد. لذا جايگزين كردن اين اطلاعات يا اسناد بايك مجموعه مقررات كه به شكل استاندارد تهيه شده باشد ضرورت مي يابد، كه در اين حالت اسناد به طور مشابه و با يك روش يكسان آماده مي شود و درك آن براي تمام استفاده كننده گان ساده است.

مجموعه ي استانداردها يك آئين نامه استانداردهاي كارخانه اي زا به وجود مي آورد كه بايد مطلبق با موازين زير باشد:

تمامي مدارك بايد به تأييد يك مقام ذي صلاح رسيده باشد و داراي مهر و امضا مقامات رده بالاي اجرايي باشد و در صورت امكان تأييد كارشناس ارشد استانداردو رئيس بخش مربوط را نيز دارا باشد.

مدارك بايد صفحه بندي و هر صفحه بايد با وسيله شماره استاندارد و تاريخ صدور مشخص شود چنانكه به سهولت قابل بايگاني و نگه داري باشد.

هدف و دامنه ي كاربرد هر مدرك بايد به طور دقيق مشخص باشد.

مدارك بايد به نحو مناسبي طبقه بندي شوند تا به سهولت قابل بازيافت مجدد باشند و از دوباره كاري آنها اجتناب شود.
اصول كار مؤسسات استاندارد ملي كشور:
هدف از اين بخش آشنايي كلي با اصول كار يك مؤسسه ي استاندارد ملي و نحوه ي فعاليت آن مي باشد. براي انجام فعاليت ملي در امر استاندارد لازم است تا يك مؤسسه تشكيل شود كه مي تواند كاملاً دولتي يا غيره دولتي باشد.

تشكيل اين گونه سازمانها ارتباط مستقيم با شرايط و ويژگي هاي كشور ذي ربط دارد. به طور مثال شرايطي از قبيل: درجه ي رشد صنعتي، حجم تبادلات تجاري، سطيمي، علمي و فني و امثال آن از جمله علل اساسي و زير بنايي در توجيه، تآسيس اينگونه مؤسسات در كشورهاي مختلف مي باشد.

كنترل مديريت:

راهنماها و دستور العملهاي مديريت از جمله ابرازهاي با ارزش است كه بوسيله ي مديريت قادر به كنترل عملياتهاي مختلف در يك كارخانه خواهد بود.

برخي از دستور العملهاي صادر شده از جانب مديريت اجباري بوده و ماهيت آن به گونه اب است كه جايگزين روشهاي اجرايي مفصل استاندارد كردن مي گردد. كاهش فعاليتهاي اداري از طريق بهبود ارتباط و برقراري معيارهايي جهت وصول اطمينان مناسب بودن روش كاهش هزينه هاي انبار داري از طريق كنترل اموال.

تهيه ي استانداردهاي كارخانه اي بر اساس تجربيات كذشته در زمينه ي كاهش اطلاعات فني و مشاوره در مورداستانداردهاي ملي و بين المللي كنترل ويژكي هاي كليه ي مواد خريداري شده مي تواند منجر به صرفه جويي هاي قابل ملاحظه اي در بخش كنترل شود. به طور كلي فوايد داشتن استاندارد براي مواد را مي توان به صورت زير بيان كرد:

الف) قابليت دسترسي:به طور كلي معمولاً يك قطعه ي استاندارد شده در اثر مصرف مداوم بيشتر قابل دسترسي خواهد بود.

ب) تضمين كيفيت:

به كارگيري اجزاء استاندارد شده خود به خود به تدوين ساده ي يك سابقه از كيفيت و قابلين اطمينان كمك مي نمايد اين بدان معني است روشهاي بازرسي مي تواند با كنترل كيفيت عرضه كننده هماهنگ شود.

استاندارد فوايد متعددي از جمله بهبود قابليت دسترسي قيمت پايين تر، افزايش قابليت و اطمينان و داده هايي كه خود منجر به دستيابي به نتايج با ارزش در كاهش تعداد القام ذخيره شده ، كنترل موجودي ذخيره مازاد در كنار هزينه ي ذخيره سازي خواهد شد.

ج) استفاده از منابع:

در بسياري از حالات به خوبي مشخص شده است %80 قيمت اقلام خريداري شده ذخيره شده.

د) خريد:

در برخي از كارخانجات مسئوليت تدوين ويژكيهاي خريد به روشني مشخص نمي شود.

يك مامور خريد غالباً از يك نام تجارتي يا يك عرضه كننده ي متعدد در امر خريد استفاده مي كند. از اين رو محدوديت خريد از يك منبع متعدد مي تواند كيفيت يا قيمت را تحت تاثير قرار دهد. در اين رابطه كارشناسان واجد الشرايط قادرند در تهيه داده هاي مربوط مساعدت نمايند. همچنين بخش استاندارد نيز مي تواند بر طرق زير در اين امر مشاركت نمايد.

حفظ و نگه داري يك كاتالوك از اجزاء يا مواد مورد مصرف.

تشريح شرايط و ويژگي هاي خريد به صورت مكتوب.

در صورت امكان مقايسه با استانداردهاي ملي يا بين المللي.

مشخص كردن روشهاي كنترل كيفيت.

ارايه ي راهنماييهاي طراحي در مورد اجزاء مرجع.

كنترل انواع.
بواسطه ي وجود يك سيستم فهرست بندي مناسب براي تمامي خريدها و مشخصات به صورت دقيق و واضع بدست مي آيد و نتايج زير قابل دستيابي خواهد بود:

كاهش كميت سفارشات خريد.

صرفه جويي در سرمايه به دليل حذف ذخيره سازي غير ضروري.

ارتقاء كيفيت خريد.

كاهش هزينه هاي مر بوط به ذخيره سازي و بازرسي به دليل كاهش گوناگوني اقلام انبار كردن.

به

 

---